صادق شریعتی‌نسب
وی حقوقدان و عضو گروه اپیدمیولوژی و سلامت باروری پژوهشگاه رویان است. این نوشته پیشتر در شفقنا منتشر شده است.

درست است که موضوع محرمیت امری فقهی است اما قانون‌گذاران باید در تصمیم‌گیری‌های خود، اعتقادات، عرف، اخلاق و باورهای عموم مردم را در نظر بگیرند. لایحه قانون ازدواج فرزندخوانده با سرپرست خود مخالف باورهای عمومی مردم است و در صورت تصویب نهایی، بی‌اخلاقی در جامعه را گسترش می‌دهد. از همین روست که خبر تصویب لایحه، تا این اندازه سبب شگفتی شده و غوغا برپا کرده است. گمان دارم در صورت تصویب نهایی لایحه، بخشی از باورهای اخلاقی در سطح جامعه شکسته می‏شود و نقض این احساس اخلاقی، آثار کوتاه‏مدت و بلندمدت ناخوشایندی در پی خواهد داشت.

اگر چه در گذشته نیز هیچ مقرره‏ای در مورد ممنوعیت ازدواج فرزندخوانده با سرپرست خود وجود نداشت و قانون نسبت به آن سکوت اختیارکرده بود اما حقوق‌دانان تلاش می‏کردند این سکوت را به معنای محرم بودن آنان تفسیر کنند. سکوت قانون‌گذار دست‏کم این حسن را داشت که فضایی مبهم ایجاد کرده بود و ابهام نیز همواره قابل تفسیر است و می‏توان آن را به اقتضای فضای جامعه تعبیر کرد.

ابهام در لایحه جدید فرزندخواندگی

براساس لایحه جدید، کودک تحت سرپرستی نمی تواند با زن و مرد سرپرست خود ازدواج کند مگر این که دادگاه آن را صلاح بداند. گفتن همین جمله، به این معنا است که از دید تدوین‏کنندگان لایحه، کودک تحت سرپرستی با سرپرستان خود محرم نیست، زیرا اگر آنان را محرم می‏دانست، اجازه هیچ مرجعی نمی‏توانست آنان را به هم نامحرم کند. در واقع اجازه و صلاحدید دادگاه تنها یک امر تشریفاتی است و محرمیت نمی‏آفریند. یعنی در تمام دوران سرپرستی، کودک و پذیرندگان او با هم نامحرم هستند، اما این نتیجه قابل انتقاد است.

صادق شریعتی‌نسب نویسنده کتاب فرزندخواندگی – از معدود کتاب‌های فارسی در زمینه‌ی فرزندخواندگی – است.

اسلام همواره در احکام خود توجه به مقتضیات اخلاقی اجتماع و باورهای مردم را تاکید می‌کند

دکتر شریعتی‏ نسب با تاکید بر اینکه فقه و حقوق ریشه اخلاقی دارد اظهار کرد: اسلام در احکام خود مقتضیات اخلاقی اجتماع را تایید کرده و به اعتقادات و باروهای مردم احترام گذاشته است. به گفته این کارشناس مسائل فقهی و حقوقی؛ یکی از مثال‌های بارز در این خصوص همان بحث محرمیت رضاعی (شیردهی) است که بر اساس آن بچه‌ای که با شرایطی ۲۴ ساعت شیر زنی را بخورد بر او (و البته همسر او) محرم می‌شود. در واقع در زمان نزول قرآن این یکی از رسم‌ها و باورهای موجود در جامعه اعراب بود که شرع هم به آن احترام گذاشت و پذیرفت.

ازدواج فرزندخوانده با سرپرست خود مخالف باورهای مردم تلقی می‌شود

این حقوقدان عضو گروه اپیدمیولوژی و سلامت باروری پژوهشگاه رویان، با تاکید بر اینکه فقه ریشه عرفی، اجتماعی و اخلاقی دارد گفت: در حال حاضر ازدواج فرزندخوانده با پذیرندگان خود در جامعه و از دیدگاه مردم امری قیبح، غیرعادی و مخالف باورهای آنها تلقی می‌شود. درست است که موضوع محرمیت امری فقهی است اما قانون‌گذاران باید در تصمیم‌گیری‌های خود عرف، اخلاق و باروهای عموم مردم را در نظر بگیرند.

هیچ ایده پویا و رفتار انعطاف‌گونه از سوی قانون‌گذاران در خصوص ماده مذکور دیده نمی‌شود

این کارشناس با بیان اینکه هیچ ایده پویا و رفتار انعطاف‌گونه در ماده مذکور در لایحه دیده نمی‌شود، افزود: هم اکنون این قانون برای تصویب به شورای نگهبان فرستاده شده است و به احتمال فراوان در این شورا مورد تایید قرار می‌گیرد. اما نکته این است که قانون‌گذاران باید با اندیشه‏ای پویا و همگام با مقتضیات روز، احکام فقهی و قوانین جامعه را بر اساس باورها، اعتقادات عمومی و مصالح جامعه و مردم تدوین کنند. دریغ است که این رویکرد را در حساس‏ترین قوانین و احکام نبینیم.

تجویز ازدواج با فرزندخوانده بی‌اخلاقی را در جامعه رواج می‌دهد

دکتر شریعتی‏‌نسب در پایان با تاکید بر اینکه در شرایط امروز جامعه ما تجویز ازدواج با فرزندخوانده می‌تواند بی‌اخلاقی را در جامعه رواج دهد، گفت: در حال حاضر فکر می‌کنم عموم مردم ایران در درون خویش، ازدواج میان سرپرست و کودک تحت سرپرستی را غیرعادی و نادرست می‏دانند و به ممنوع بودن آن اعتقاد قلبی دارند. از همین روست که خبر تصویب لایحه، تا این اندازه سبب شگفتی شده و غوغا شده است. گمان دارم در صورت تصویب نهایی لایحه، بخشی از باورهای اخلاقی در سطح جامعه شکسته می‏شود و نقض این احساس اخلاقی، آثار کوتاه‌مدت و بلندمدت ناخوشایندی در پی خواهد داشت.