
از درخواستشان برای فرزندپذیری چند ماهی میگذشت. جلسه مشاوره روانشناسی را رفته بودند و چندین بار شرایطش را مرور کرده بودند. اما آخر سر در بریدهی برگهای انصراف خودشان را نوشتند و رفتند. گفتند هر چه شما گفتید ما قبول کردیم، مگر میشود که بیست سال هزینهی مالی و معنوی بگذاری و آن وقت بگویند بچه را باید بدهی، چون پدر(زیستی)ش پیدا شده است.
در قانون مصوب ۱۳۵۳، پیدا شدن والدین زیستی از موجبات فسخ حکم سرپرستی دایم نبود و به صراحت در مادهی ۱۶ این قانون آمده بود که فسخ سرپرستی پس از صدور حکم سرپرستی دایم منوط به موافقت سرپرست و والدین زیستی بوده است. هر چند این بند از قانون در محاکم قضایی با استناد به ولایت قهری پدر، نادیده گرفته میشد اما به هر حال تا حدی به خانوادههای فرزندپذیر قوت قلب میداد. اما در قانون جدید به ولی قهری چنان قدرتی دادهاند که با وجود غایب بودنش، همچنان سایهاش بر سر زندگی خانوادههای فرزندپذیر سنگینی میکند. در مادهی ۲۵ قانون مصوب ۱۳۹۲ پیدا شدن والدین یا جد پدری را یکی از دلایل فسخ سرپرستی دایم و واگذاری کودک به والدین زیستیاش میداند. حتی چندان به صلاحیت والدین زیستی هم توجه نشده است و ضم امین یا ناظر دادگاه را برای افراد بیصلاحیت پیشبینی کرده است.
سوای سویهی قانونی ماجرا، پشیمان شدن زن و مرد از فرزندپذیری به عوامل دیگری نیز بستگی دارد. همهی خانوادههای فرزندپذیر این نگرانی را دارند که یک روز سر و کله یک نفر پیدا بشود و دوستداشتنیترینشان را بدزدد. اما چنین هراسان نشدهاند که در بریدهی برگهای انصراف خودشان را بنویسند. یکی از عواملی که به چنین تصمیمی منجر میشود، شرایط گفتن چنین شرط ناگزیری است. در اتاق کوچکی که به زور چهار میز جا دادهاند، یک صندلی برای چندین مراجع است که آن هم جلوی کمد پروندههاست، امکان گفتن شرایط فرزندپذیری ـ آن هم شرایط دشواری که در قانون جدید دشوارتر هم شده است ـ نیست. همین که من از این انصراف و مکالمه مطلع شدم، نشانهای از نامناسب بودن محیط ارایه خدمت به خانوادههای فرزندپذیر است.
بازدیدهای ماهانه، تکمیل پرونده، معرفی به دادگاه و شیرخوارگاه و ارایهی مشورت همگی در همین اتاق پر از ازدحام انجام میشود. ناگزیر باید در کوتاهترین زمان ممکن شرایط به افراد گفته شود. برای همین به جای توضیح قانون و این که در عمل احتمال پیدا شدن والدین زیستی کودک بسیار کم است اما خوب است که شما از قانون مطلع باشید، به خانوادهی فرزندپذیر میگویند قبول میکنی که اگر «پدرومادرش» پیدا شدند، بچه را به او بدهی. حتی یک مرحله جلوتر از قانون که میگوید دادگاه سرپرستی را فسخ میکند، خودبهخود با پیدا شدن والدین زیستی، بچه را به آنها واگذارشده میبیند.
راهحل بهبود شرایط کاری کارشناسهای فرزندخواندگی و حفظ حریم شخصی خانوادههای فرزندپذیر و توضیح شرایط قانونی در فضایی همدلانه است.