فرزندخواندگی در اسلام
نوشته حسن عالمی طامه
انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی
۱۳۹۲
کتاب فرزندخواندگی در اسلام در سال ۱۳۹۲، در هنگامی که تبصره ماده ۲۶ قانون جدید با مجاز شمردن ازدواج فرزندخوانده و سرپرست، موضوع فرزندخواندگی را داغ کرده بود، منتشر شد. پیش از آن نیز چندین بار نشستهایی با حضور حجتالاسلام طامه، نویسنده کتاب، دربارهی فرزندخواندگی و فقه برگزار شده بود. خبر انتشار این کتاب نیز بازتاب خوبی داشت. انتشار کتابی درباره فرزندخواندگی به فارسی مورد توجه رسانهها قرار گرفته بود که امیدوارانه جلوه میکرد. به هر حال کتابی به معدود کتابهای فرزندخواندگی افزوده شده بود. اما پس از خواندن کتاب، تنها چیزی که میتوان گفت این است که حیف کاغذی که صرف چاپ این کتاب شده است. مشکل کتاب کجاست؟
- فرزندخواندگی در اسلام حاصل ۷ سال تحقیق حجتالاسلام طامه است، اما مطلب تازهای در آن یافت نمیشود. مطالب آن را با گوگل کردن در صدها وبلاگ کشکولی مییابیم. اما مشکل کتاب در این موضوع خلاصه نمیشود. اگر کسی مطالب پراکندهای را که اینجا و آنجا درباره فرزندخواندگی در اسلام منتشر شده است، در کتابی منسجم تدوین کند، کتاب ارزشمندی را فراهم آورده است.
- کتاب پر از تکرار و گفتارهای نامسنجم است. به نظر میرسد چون تحقیق ۷ سال به درازا کشیده است، نویسنده خود را موظف دانسته است که بسیار بنویسد. از این رو برخی مطالب در فصلها و بخشهای مختلف کتاب بارها تکرار شده است؛ بخش قابل توجهی از کتاب به پیوستی اختصاص دارد که استفتائات مراجع درباره چند پرسش را ـ یک بار به صورت چاپی و یک بار هم به صورت دستنویس ـ در بیش از ۱۰۰ صفحه آورده است. حتی اگر این استفتائات را سند بدانیم که نیست (این فتواها در رسالههای عملیه و کتب فقهی متعددی آمده است)، نیازی به نشر آن به صورت چاپی نبوده و ناشر میتوانست در وبسایت خود یا سایتی ویژه کتاب، نسبت به انتشار الکترونیک آنها اقدام کند.
- در کتاب از فقه اجتماعی و پویا خبری نیست و دیدگاهی صلب را نسبت به فرزندخواندگی ارایه میدهد. نتیجه ۷ سال تحقیق این بوده است که صلبترین دیدگاههای فقهی درباره فرزندخواندگی به صورتی نامنسجم در کتابی گرد آورده شود. مهمترین پیشنهاد نویسنده که آن را به عنوان کشفی بدیع طرح میکند، ایجاد بانک محرمیت است. بانک محرمیت به این معناست که زنان شیرده متعددی که شرایط رضاع را دارند، به کودکان زیر دو سال مراکز بهزیستی شیر میدهند تا مادر رضاعی آنها بشوند. به این ترتیب کودکان بهزیستی تعداد زیادی بستگان رضاعی خواهند داشت که موقع فرزندخواندگی بتوانند راههای جدید برای محرمیت فرزندخوانده و سرپرست با عقد بدون دخول بیابد. و احتمالن نام تمام بستگان رضاعی کودک هم در صفحه توضیحات شناسنامه کودک نوشته میشود تا مبادا نسبت رضاعی کودک گم بشود.
